Publikacja powstała na kanwie długoletnich badań nad eksterminacją ludności i ruchem oporu na Kujawach wschodnich i ziemi dobrzyńskiej podjętych w celu ocalenia od zapomnienia i utrwalenia w historiografii bolesnych strat ludzkich, a jednocześnie heroizmu ludności tego terenu skazanej na zagładę przez niemiecki faszyzm. Celem niniejszej publikacji było zebranie w jedną całość dotychczasowych wyników badań, a także uściślenie niektórych ustaleń zawartych w dotychczasowych opracowaniach. Zasięg terytorialny pracy obejmuje dwa byłe powiaty wchodzące w skład utworzonego przez okupanta hitlerowskiego Okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreussen), tj. lipnowski i rypiński, które w przybliżeniu stanowiły obszar historycznej ziemi dobrzyńskiej oraz Kujawy wschodnie z Włocławkiem, które włączone zostały do innego okręgu Rzeszy tzw. Kraju Warty. Początkową cezurę stanowi wrzesień 1939 r., końcową zaś styczeń 1945 r. Publikacja składa się z ośmiu rozdziałów, które zdaniem autora uzasadniają zakres tematyczny książki.
W rozdziale pierwszym przedstawiona została koncepcja hitlerowskiej polityki wobec zajętego obszaru i przedstawiono szereg kampanii wrześniowej 1939 r. i losy żołnierzy Września. W tym fragmencie pracy starano się udzielić odpowiedzi na pytanie, kim byli główni oprawcy ludności polskiej i żydowskiej. Następnie przedstawiona została eksterminacja poszczególnych grup społeczno-zawodowych oraz przedstawicieli innych warstw tzw. grupy przywódczej.
Dalsza część pracy poświęcona jest kształtowaniu się ruchu oporu i jego działalności począwszy od jesieni 1939 r. aż do dnia zakończenia wojny. Przedstawiono regionalne inicjatywy zamierzające do tworzenia organizacji antyfaszystowskich. Wiele uwagi poświęcono omówieniu działalności Polskiej Organizacji Zbrojnej „Znak”, Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej oraz lewicowych ugrupowań politycznych i zbrojnych.
Niniejsza publikacja zawiera również omówienie wszelkich niezorganizowanych form oporu społeczeństwa polskiego tego obszaru, a także powszechnie uznane zjawiska samoobrony i samopomocy.
Większość relacji pochodzi bezpośrednio od uczestników ruchu oporu, bądź osób represjonowanych przez okupanta w związku z ich działalnością w tym ruchu. Uzupełnieniem bazy źródłowej SA hitlerowskie wydawnictwa propagandowe oraz niemieckie dzienniki. W publikacji wykorzystano także wiele źródeł drukowanych, publikowanych materiałów statystycznych, pamiętników i wspomnień, a także znaczną ilość druków zwartych, rozpraw i artykułów, których wykaz dołączono do pracy. Publikacja w większym stopniu dotyczy działalności organizacji oporowych i niezorganizowanego oporu społeczeństwa tej ziemi, aniżeli eksterminacji ludności polskiej i żydowskiej w pierwszych miesiącach wojny i okupacji.